„Niepełnosprawnymi są osoby, których stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról społecznych, a w szczególności ogranicza zdolności do wykonywania pracy zawodowej”. 

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia prawo do niedyskryminacji stanowiąc, że nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32 ust. 2).

Karta Praw Osób Niepełnosprawnych (niepełnosprawnym przysługuje prawo do):

• dostępu do dóbr i usług umożliwiających pełne uczestnictwo w życiu społecznym;
• dostępu do leczenia i opieki medycznej,  zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze, sprzęt rehabilitacyjny;
• dostępu do wszechstronnej rehabilitacji mającej na celu adaptację społeczną;
• nauki w szkołach
• pomocy psychologicznej, pedagogicznej i innej pomocy specjalistycznej
• pracy na otwartym rynku  zgodnie z kwalifikacjami i  wykształceniem
• życia w środowisku wolnym od barier funkcjonalnych
• posiadania samorządnej reprezentacji swego środowiska
• pełnego uczestnictwa w życiu publicznym, społecznym, kulturalnym, artystycznym, sportowym oraz rekreacji i turystyce odpowiednio do swych zainteresowań i potrzeb.

Polskie prawo rozróżnia dwa rodzaje orzekania w kwestii niepełnosprawności:

• dla celów rentowych – o niezdolności do pracy
• dla innych celów (np. uzyskania konkretnych uprawnień) – o stopniu niepełnosprawności.

Orzecznictwo dla celów pozarentowych:

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności jest wydawane przez powiatowy zespół ds. orzekania o niepełnosprawności osobie, która ukończyła 16 lat i cechuje się trwałą lub okresową niezdolnością do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu:

• o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji (o zaliczeniu do I grupy inwalidów) traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
• o całkowitej niezdolności do pracy (o zaliczeniu do II grupy inwalidów) jest traktowane na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
• o częściowej niezdolności do pracy (o zaliczeniu do III grupy inwalidów) jest traktowane na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.

Uprawnienia osoby posiadającej orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, to:  

• możliwość uczestniczenia w terapii zajęciowej i turnusach rehabilitacyjnych,
• możliwość uzyskania odpowiedniego zatrudnienia i podleganie przywilejom pracowniczym osób niepełnosprawnych,
• możliwość korzystania ze szkoleń  i dofinansowania własnej działalności gospodarczej lub rolniczej,
  ulgi komunikacyjne, podatkowe,
• zwolnienie z opłat radiowo-telewizyjnych,
• możliwość korzystania z pomocy społecznej, prawo do zasiłku pielęgnacyjnego, do karty parkingowej, itp.

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydaje powiatowy zespół ds. orzekania o niepełnosprawności wydaje na wniosek osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego.

Przy orzekaniu bierze się pod uwagę:

• zaświadczenie lekarskie zawierające opis stanu zdrowia wydane przez lekarza, pod którego opieką znajduje się osoba zainteresowana oraz inną dokumentację lekarską,
• ocenę stanu zdrowia wystawioną przez lekarza – przewodniczącego składu orzekającego,
• wiek, płeć, wykształcenie, zawód i kwalifikacje osoby zainteresowanej,
• możliwość przywrócenia zdolności do wykonywania dotychczasowego lub innego zatrudnienia,
• ograniczenia występujące w samodzielnej egzystencji i uczestnictwie w życiu społecznym, możliwość poprawy funkcjonowania osoby zainteresowanej w powyższym zakresie.

Od orzeczenia powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności przysługuje odwołanie do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności, w terminie 14 dni od daty doręczenia orzeczenia.  Od orzeczenia wydanego przez wojewódzki zespół przysługuje, w ciągu 30 dni, odwołanie do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

Powiatowy zespół wystawia osobie posiadającej prawomocne orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo prawomocne orzeczenie o wskazaniach do ulg i uprawnień, legitymację dokumentującą stopień niepełnosprawności.

Orzecznictwo dla celów rentowych

Orzeczenie „o niezdolności do pracy” jest wydawane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) i stanowi podstawę ubiegania się o rentę.
Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Od orzeczenia lekarza orzecznika osobie zainteresowanej przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia.
żródła / podstawy prawne:

(Dz.U. 2011, Nr 127, poz. 721 z późn. zm.)
„ABC osoby z niepełnosprawnością”
 Karta Praw Osób Niepełnosprawnych

Przydatne adresy i telefony

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
Al. Jana Pawła II 13,
00-828 Warszawa
tel. 22 50 55 500

Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych
ul. Nowogrodzka 11,
00- 513 Warszawa
tel. (22) 529 06 01 lub (22) 529 06 00
e-mail: sekretariat.bon@mpips.gov.pl

Rzecznik Praw Obywatelskich
Aleja Solidarności 77, 00 – 090 Warszawa
tel. (+ 48 22) 55 17 700
fax (+ 48 22) 827 64 53
infolinia obywatelska: 800 676 676
e-mail: biurorzecznika@brpo.gov.pl

Narodowy Fundusz Zdrowia
centrala: 02-390 Warszawa, ul. Grójecka 186
tel. 22 572 60 00, faks 22 572 63 33

 Zakład Ubezpieczeń Społecznych
centrala: ul. Szamocka 3-5, 01-748 Warszawa
tel. (22) 667 10 00
Centrum Obsługi Telefonicznej:
801 400 987 – z krajowych telefonów stacjonarnych,
22 560 16 00 – z telefonów komórkowych oraz stacjonarnych krajowych i zagranicznych